杂卦卷十一
《周易·杂(za)卦(gua)》第十一
《杂(za)卦(gua)》者，杂(za)糅众(zhong)卦(gua)，错综其义，或(huo)以(yi)同(tong)相类，或(huo)以(yi)异(yi)相明也(ye)。
[疏]正义(yi)曰：上《序卦(gua)(gua)(gua)》依文王上下而(er)次(ci)序之，此(ci)《杂(za)(za)卦(gua)(gua)(gua)》孔子更以意(yi)错(cuo)杂(za)(za)而(er)对辨其(qi)(qi)次(ci)第，不(bu)与《序卦(gua)(gua)(gua)》同(tong)。故(gu)韩康伯(bo)云(yun)：“杂(za)(za)卦(gua)(gua)(gua)者，杂(za)(za)糅(rou)众卦(gua)(gua)(gua)，错(cuo)综其(qi)(qi)义(yi)，或(huo)(huo)以同(tong)相(xiang)(xiang)类，或(huo)(huo)以异相(xiang)(xiang)明也(ye)(ye)。”虞氏云(yun)：“《杂(za)(za)卦(gua)(gua)(gua)》者，杂(za)(za)六十四卦(gua)(gua)(gua)以为义(yi)，其(qi)(qi)於(wu)《序卦(gua)(gua)(gua)》之外别言也(ye)(ye)。”此(ci)者圣(sheng)人之兴，因(yin)时(shi)而(er)作，随其(qi)(qi)时(shi)宜，不(bu)必皆相(xiang)(xiang)因(yin)袭，当有损益(yi)之意(yi)也(ye)(ye)。故(gu)《归(gui)藏》名卦(gua)(gua)(gua)之次(ci)，亦(yi)多异於(wu)时(shi)。王道(dao)蹖驳，圣(sheng)人之意(yi)，或(huo)(huo)欲错(cuo)综以济之，故(gu)次(ci)《序卦(gua)(gua)(gua)》以其(qi)(qi)杂(za)(za)也(ye)(ye)。
乾刚坤柔(rou)，比(bi)乐(le)师忧。亲(qin)比(bi)则乐(le)，动(dong)众则忧。临观之(zhi)(zhi)义，或与或求。以我临物(wu)，故(gu)曰(yue)(yue)“与”；物(wu)来(lai)观我，故(gu)曰(yue)(yue)“求”。屯见(jian)(jian)而(er)(er)不(bu)(bu)(bu)失其(qi)(qi)居。屯利建侯(hou)，君(jun)(jun)子经纶之(zhi)(zhi)时。虽(sui)见(jian)(jian)而(er)(er)磐桓，利贞(zhen)不(bu)(bu)(bu)失其(qi)(qi)居也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。蒙杂而(er)(er)著。杂而(er)(er)未知所(suo)定(ding)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。求发其(qi)(qi)蒙，则终得(de)所(suo)定(ding)。著，定(ding)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。震，起也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。艮，止(zhi)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。损(sun)、益(yi)，盛衰之(zhi)(zhi)始也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。极损(sun)则益(yi)，极益(yi)则损(sun)。大(da)畜(chu)，时也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。因时而(er)(er)畜(chu)，故(gu)能大(da)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。无妄，灾也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。无妄之(zhi)(zhi)世，妄则灾也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。萃聚而(er)(er)升(sheng)不(bu)(bu)(bu)来(lai)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。来(lai)，还也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。方在上升(sheng)，故(gu)不(bu)(bu)(bu)还也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。谦(qian)轻而(er)(er)豫(yu)怠也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。谦(qian)者(zhe)(zhe)不(bu)(bu)(bu)自重大(da)。噬嗑(ke)，食也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。贲，无色也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。饰贵(gui)合众，无定(ding)色也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。兑(dui)见(jian)(jian)而(er)(er)巽(xun)伏(fu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。兑(dui)贵(gui)显说，巽(xun)贵(gui)卑退。随(sui)，无故(gu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。蛊(gu)，则饬也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。随(sui)时之(zhi)(zhi)宜，不(bu)(bu)(bu)系於故(gu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。随(sui)则有事，受(shou)之(zhi)(zhi)以蛊(gu)。饬，整(zheng)治也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。蛊(gu)所(suo)以整(zheng)治其(qi)(qi)事也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。剥，烂也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。物(wu)熟则剥落也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。复，反(fan)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。晋，昼也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。明夷，诛(zhu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。诛(zhu)，伤也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。井通而(er)(er)困相遇(yu)(yu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。井，物(wu)所(suo)通用而(er)(er)不(bu)(bu)(bu)吝也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。困，安(an)於所(suo)遇(yu)(yu)而(er)(er)不(bu)(bu)(bu)滥也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。咸，速(su)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。物(wu)之(zhi)(zhi)相应(ying)，莫速(su)乎(hu)咸恒，久也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。涣，离也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。节，止(zhi)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。解，缓也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。蹇，难也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。睽，外也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。相疏外也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。家人，内也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。否，泰，反(fan)其(qi)(qi)类也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。大(da)壮则止(zhi)，遯则退也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。大(da)正(zheng)则小(xiao)人止(zhi)。小(xiao)人享则君(jun)(jun)子退也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。大(da)有，众也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。同人，亲(qin)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。革，去故(gu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。鼎，取新也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。小(xiao)过，过也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。中孚，信也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。丰，多故(gu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。虚者(zhe)(zhe)惧危，满(man)者(zhe)(zhe)戎(rong)盈。丰大(da)者(zhe)(zhe)多忧故(gu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。亲(qin)寡(gua)，旅也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。亲(qin)寡(gua)故(gu)寄旅也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。离上而(er)(er)坎(kan)下也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。火(huo)炎上，水润下。小(xiao)畜(chu)，寡(gua)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。不(bu)(bu)(bu)足以兼济也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。履，不(bu)(bu)(bu)处也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。王(wang)弼云：《履》卦阳爻(yao)，皆以不(bu)(bu)(bu)处其(qi)(qi)位为(wei)吉也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。需，不(bu)(bu)(bu)进也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。畏骇(hai)而(er)(er)止(zhi)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。讼，不(bu)(bu)(bu)亲(qin)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。大(da)过，颠也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。本末弱也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。姤，遇(yu)(yu)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)，柔(rou)遇(yu)(yu)刚也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。渐，女(nv)(nv)归待男(nan)行也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。女(nv)(nv)从男(nan)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。颐，养正(zheng)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。既济，定(ding)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。归妹，女(nv)(nv)之(zhi)(zhi)终也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。女(nv)(nv)终於出嫁(jia)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。未济，男(nan)之(zhi)(zhi)穷也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。刚柔(rou)失位，其(qi)(qi)道未济，故(gu)曰(yue)(yue)穷也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。夬(guai)，决也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)，刚决柔(rou)也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)，君(jun)(jun)子道长，小(xiao)人道忧也(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)(ye)。